Τα ασφαλιστικά μέτρα αποτελούν ειδική διαδικασία της πολιτικής δίκης, με σκοπό την προσωρινή προστασία ή διατήρηση ενός δικαιώματος έως την έκδοση οριστικής απόφασης στην κύρια δίκη. Λαμβάνονται σε περιπτώσεις κατεπείγοντος ή επικείμενου κινδύνου, προκειμένου να αποτραπεί ανεπανόρθωτη βλάβη ή η δημιουργία καταστάσεων που θα ματαιώσουν τον πρακτικό σκοπό της διαγνωστικής διαδικασίας. Ο δικαστής διαθέτει ευρεία διακριτική ευχέρεια να επιλέξει το κατάλληλο μέτρο, εντός των ορίων του νόμου, ώστε να εξασφαλιστεί προσωρινά η έννομη προστασία χωρίς να προδικάζεται η ουσία της υπόθεσης.
Νομικό Πλαίσιο και Βασικές Ρυθμίσεις
Κατά το άρθρο 731 ΚΠολΔ, το δικαστήριο μπορεί να διατάξει κάθε πρόσφορο προσωρινό μέτρο για την εξασφάλιση ή ρύθμιση μιας κατάστασης, ενώ το άρθρο 732 ΚΠολΔ επεκτείνει αυτήν την ευχέρεια και σε μη τυποποιημένα μέτρα, ανάλογα με τις περιστάσεις. Ο γενικός κανόνας του άρθρου 692 §4 ΚΠολΔ ορίζει ότι τα ασφαλιστικά μέτρα δεν πρέπει να οδηγούν σε οριστική ικανοποίηση του δικαιώματος, εκτός από τις ειδικά προβλεπόμενες εξαιρέσεις (άρθρ. 728, 729, 734 ΚΠολΔ).
Ειδικές περιπτώσεις, όπως η προσβολή της προσωπικότητας ή οι διαρκείς έννομες σχέσεις (π.χ. μίσθωση), επιτρέπουν τη λήψη προσωρινών μέτρων που διατηρούν το υφιστάμενο καθεστώς και αποτρέπουν ανεπανόρθωτη βλάβη, χωρίς να παραβιάζεται η απαγόρευση του άρθρου 692 §4 ΚΠολΔ.
Διαδικαστικές Υποχρεώσεις των Διαδίκων
Στις υποθέσεις που δικάζονται με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων, οι διάδικοι υποχρεούνται να προβάλλουν όλους τους αυτοτελείς ισχυρισμούς τους — ενστάσεις και αντενστάσεις — προφορικά κατά τη συζήτηση στο ακροατήριο (άρθρ. 591 §1 δ΄ ΚΠολΔ). Οι ισχυρισμοί αυτοί πρέπει να καταχωρίζονται στα πρακτικά με συνοπτική αναφορά των θεμελιωτικών γεγονότων (άρθρ. 256, 262 ΚΠολΔ), ανεξάρτητα από την πλήρη ανάπτυξή τους στο σημείωμα. Δεν επιτρέπεται να συναχθεί η προβολή τους έμμεσα από καταθέσεις ή έγγραφα, αλλά πρέπει να προκύπτει ευθέως από την καταγραφή στα πρακτικά.
Η διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων λειτουργεί ως κρίσιμο εργαλείο άμεσης και αποτελεσματικής προστασίας των δικαιωμάτων, διασφαλίζοντας την ομαλή εξέλιξη της κύριας δίκης. Η επιτυχής αξιοποίησή της προϋποθέτει έγκαιρη και ορθή προβολή των ισχυρισμών, πλήρη γνώση των νομοθετικών περιορισμών και ακριβή τήρηση των δικονομικών τύπων, ώστε η προσωρινή προστασία να επιτυγχάνει τον σκοπό της χωρίς να υπερβαίνει τα όρια που θέτει ο νόμος.
